Трансферазалар

Трансферазалар— ферменттер тобы. Әртүрлі атомдардың бір молекуладан (донор) екінші молекулаға (акцептор) тасымалдауын жылдамдатады. Тасымалданатын атомдардың химиялық негізіне сай трансферазалар бір углерод тасыйтын (метилтрансферазалар), альдегид немесе кетон қалдықтарын, ацил топтарын, қант қалдықтарын тасыйтын (гликозилтрансферазалар), аминтоптарын (аминотрансферазалар), фосфор калдықтарын (фосфотрансферазалар) т. б. таситын болып бөлінеді. Трансферазалар табиғатта кең тараған, зат алмасуында үлкен орын алады. 450-ден астам Трансферазалар белгілі.

Тарихы

Трансферазаларға қатысты ең маңызды жаңалықтардың кейбірі 1930 жылдардың басында болды. Трансфераза белсенділігінің алғашқы ашылулары бета-галактозидаза, протеаза және қышқыл/негіз фосфатазаны қоса алғанда, ферменттердің басқа классификацияларында орын алды. Жеке ферменттер мұндай тапсырманы орындауға қабілетті екенін түсінгенге дейін екі немесе одан да көп ферменттер функционалды топтық тасымалдауларды жүзеге асырады деп есептелді.

Дофаминнің катехол-О-метилтрансфераза арқылы биодеградациясы (басқа ферменттермен бірге). Допаминнің ыдырау механизмі 1970 жылы физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығына әкелді.

Трансаминдену немесе амин қышқылынан кетоқышқылға аминотрансфераза арқылы амин (немесе NH2) тобының ауысуын алғаш рет 1930 жылы Дороти М.Нидхэм көгершінді кеуде бұлшықетіне қосылған глутамин қышқылының жоғалуын байқағаннан кейін атап өтті. Бұл бақылау кейінірек оның реакция механизмін 1937 жылы Браунштейн мен Крицманның ашуымен расталды. Олардың талдауы бұл қайтымды реакцияны басқа тіндерге де қолдануға болатынын көрсетті. Бұл бекіту 1937 жылы Рудольф Шонгеймердің радиоизотоптармен трасерлер ретінде жұмысымен расталды. Бұл өз кезегінде ұқсас трансферттер аминотасымалдау арқылы көптеген амин қышқылдарын өндірудің негізгі құралы болу мүмкіндігіне жол ашады.

Номенклатурасы

Трансферазалардың жүйелі атаулары «донор: акцепторлық топтрансфераза» түрінде құрастырылған. Мысалы, метиламин: L-глутамат N-метилтрансфераза трансфераза метиламин-глутамат N-метилтрансфераза үшін стандартты атау конвенциясы болады, мұнда метиламин донор, L-глутамат акцептор және метилтрансфераза EC санатының топтамасы болып табылады. Трансферазаның дәл осы әрекетін келесідей көрсетуге болады:

methylamine + L-glutamate $\rightleftharpoons$ NH₃ + N-methyl-L-glutamate

Дегенмен, басқа қабылданған атаулар трансферазалар үшін жиі пайдаланылады және көбінесе «акцепторлық топтрансфераза» немесе «донорлық топтрансфераза» ретінде қалыптасады. Мысалы, ДНҚ метилтрансферазасы метил тобының ДНҚ акцепторына ауысуын катализдейтін трансфераза болып табылады. Іс жүзінде көптеген молекулалар кең таралған атауларға байланысты бұл терминологияны қолдануға жатпайды. Мысалы, РНҚ полимераза - бұрын РНҚ нуклеотидилтрансфераза деп аталатын заттың қазіргі жалпы атауы, нуклеотидтерді өсіп келе жатқан РНҚ тізбегінің 3' ұшына тасымалдайтын нуклеотидилтрансфераза түрі. EC жіктеу жүйесінде РНҚ полимеразаның қабылданған атауы ДНҚ-бағытталған РНҚ полимераза болып табылады.