Тезағар

Тезағар — су ағынын су тартқыштың жоғарғы телімінен төменгі теліміне қарай бағыттап, үлкен жылдамдықпен қозғалатын ашық канал (науа) түріндегі гидротехникалық имарат; каналдың бетонмен немесе темір-бетонмен қапталған суды тез ағызатын құрылысының түрі. Ені тұрақты немесе ауыспалы болады, тезағардың енінің ауыспалы болуы төменгі бъефтегі су энергиясын бәсеңдетуге байланысты. Тезағардың гидравликалық еңістігі ықтимал еңістіктен артық ($i>h_{\mathrm{y}\mathrm{q}\mathrm{t}}$) болады. Егер т. Ұзындығы ұзағырақ болса, онда су жылдамдығы тезағар соңында арта түсіп, бұған керісінше, тереңдігі тым азайып кетеді. Осы құбылысты болдырмау үшін тезағардың бас жағын бірте-бірте тарылтады; бұл жағдайда оның осы бөлігіндегі су тереңдігі Тұрақты болғанда, көлденең кимасының ауданы канал еніне байланысты өзгереді $[\omega =|(b)]$, мұнда $b$ — канал ені, $\omega$ тезағардың көлденең қимасының ауданы.

Тезағардың гидравликалық есептеулерін жүргізгенде мына жайттар ескерілуі тиіс:

а) тезағардың тарылу бөлігі;

б) призмалы арнадағы еркін бетінің қисық сызықты есептелуі;

в) каналдың басындағы және соңындағы еркін бетінің қисық сызығын анықтау.

Каналдағы ықтимал жылдамдықты Войнич-Сяноженецкий формуласымен анықтайды: $P_{\mathrm{y}\mathrm{k}\mathrm{t}}$

$P_{\mathrm{y}\mathrm{k}\mathrm{t}}=\frac{6,63[gcos\varphi (R^2+0,0011){]}^{1/2}}{R^{1/3}(R^{1/6}+867n)};$

мұндағы $g$ — еркін құлау үдеуі, м/с2; $cos\varphi =\sqrt{1-J_{\mathrm{0}}}$ (мұнда $J_{\mathrm{0}}$ — тезағар табанының еңістігі); $R$ — ауаланбаған ағынның гидравликалық радиусы; $n$ — кедір-бүдырлық коэффициенті. Су өтімін Айвазян формуласымен анықтайды:

$Q_{\mathrm{p}\mathrm{h}}=\frac{Q}{(1-a)1,5+y};$

мұндағы $Q$ — нақты су өтімі, м3/с; $a$ — ауалану коэффициенті; $y$ — дәрежелік көрсеткіш, $y$ = 0,2. Тезағардың төменгі бъефпен қабысуы (грунт-топырақты жағдайда) суурма құдықпен немесе суұрма қабырғамен жалғасады.

Дереккөздер

Үлгі:Stub