Нихоний

Нихоний / Nihonium (Nh)

Нихоний (лат. Nihonium; Nh) — Менделеевтің Периодтық кестесінің 3 топ, 7 периодтың химиялық элементі. Реттік нөмірі – 113, атомдық массасы – 286. Тұрақсыз радиоактивті элемент. Ең тұрақты изотопты ²⁸⁶Nh.

Бұрынғы аты Унунтрий – латынша "бір", "бір", "үш" деген сандардың түбірінен қосылған сөз: Ununtrium. Бұл элементтің тұрақты атауы ресми түрінде берілмеген. Дубныдағы ресей химиктар элементтің атын беккерели (Bq) деп Анри Беккерелдің құрметіне атауға ұсынған. Жапон ғалымдар элементтің атын японий (Jp) немесе нихоний (Nh) немесе рикений (Rk) деп қоюға ұсынды.

2003 жылдың 14 маусымы мен 10 тамыз аралығында Ресейдің Дубны қаласындағы Ядролық зерттеулер институтында өткізілген жұмыстардың нәтижесінде 113-ші элемент алынған.

• ²⁴³₉₅Am + ⁴⁸₂₀Ca → ²⁸⁷₁₁₅Uup + 4 ¹n
• ²⁴³₉₅Am + ⁴⁸₂₀Ca → ²⁸⁸₁₁₅Uup + 3 ¹n -->

2004 және 2005  жылдары Ливермор ұлттық лабораториясында ұқсас эксперименттер жүргізілген.

²⁸⁸115 → ²⁸⁴113 → ²⁸⁰111 → ²⁷⁶109 → ²⁷²107 → ²⁶⁸105,

2004 жылдың қыркү"ек айында Жапон химиктер де 113-ші элементін ²⁷⁸Uut синтездеген туралы хабарлады.

2007 ж. Дубныда тағы ²⁸²Uut  изотопының атомдары синтезделген.

²³⁷Np + ⁴⁸Ca → ²⁸²Uut + 3 ¹n

2010 ж. тағы екі изотопы — ²⁸⁵Uut және ²⁸⁶Uut синтезделген

Алынуы

Нихоний изотопы Унунпентия изотоптарының α-ыдырауының нәтижесінде алынған:

${}_{115}^{288}\mathrm{N}\mathrm{h}\to {}_{113}^{284}\mathrm{N}\mathrm{h}+{}_2^4\mathrm{H}\mathrm{e}$,

${}_{115}^{287}\mathrm{N}\mathrm{h}\to {}_{113}^{283}\mathrm{N}\mathrm{h}+{}_2^4\mathrm{H}\mathrm{e}$,

${}_{115}^{289}\mathrm{N}\mathrm{h}\to {}_{113}^{285}\mathrm{N}\mathrm{h}+{}_2^4\mathrm{H}\mathrm{e}$,

${}_{115}^{290}\mathrm{N}\mathrm{h}\to {}_{113}^{286}\mathrm{N}\mathrm{h}+{}_2^4\mathrm{H}\mathrm{e}$,

және келесі реакцияларының нәтижесінде:

${}_{93}^{237}\mathrm{N}\mathrm{p}+{}_{20}^{48}\mathrm{C}\mathrm{a}\to {}_{113}^{282}\mathrm{N}\mathrm{h}+3{}_0^1\mathrm{n}$

${}_{83}^{209}\mathrm{B}\mathrm{i}+{}_{30}^{70}\mathrm{Z}\mathrm{n}\to {}_{113}^{278}\mathrm{N}\mathrm{h}+{}_0^1\mathrm{n}$

Белгілі изотоптар

Изотоп	Массасы	Жартылай ыдырау мерзімі	Ыдырау түрі	Тіркелген саны
278Uut	278	0,24+1,14−0,11 мс	α-ыдырау 274Rg	1
282Nh	282	73+134−29 мс	α-ыдырау 278Rg	2
283Nh	283	100+490−45 мс	α-ыдырау 279Rg	1
284Nh	284	0,48+0,58−0,17 с	α-ыдырау 280Rg	23
285Nh	285	5,5 с	α-ыдырау 281Rg	10
286Nh	286	19,6 с	α-ыдырау 282Rg	1

Тағы қараңыз

• Химиялық элементтер тізімі
• Химиялық элементтер
• Қоспалар
• Шикізат

Сыртқы сілтемелер

• Унунтрий на Webelements
• О синтезе элемента на сайте ОИЯИ Үлгі:WebarchiveҮлгі:Commons

Дереккөздер

• “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998