Нихоний бетінің кодын көру

{{Химиялық элемент
|атауы=Нихоний / Nihonium (Nh)
|нөмірі= 113
|символ= Nh
|сол=Коперниций
|оң=Флеровий
|үсті=[[Таллий|Tl]]
|асты=(Uhs)
|топ=13 
|период= 7
|блок=p
|атомдық масса= (286)
|конфигурация=(болжам) [Rn]&nbsp;5f<sup>14</sup>&nbsp;6d<sup>10</sup>&nbsp;7s<sup><nowiki>2</nowiki></sup>&nbsp;7p<sup><nowiki>1</nowiki></sup> 
|электрондық қабықшасы=2, 8, 18, 32, 32, 18, 3
|фаза=Қатты дене
|тығыздық=(болжам)16 
|балқу температурасы=700 
|қайнау температурасы=1430
|иондалу энергиясы 1= 704,9 
|иондалу энергиясы 2= 2238,5 
|атом радиусы=170 
|ковалентті радиус=172–180
|CAS тіркелу нөмірі=54084-70-7
|иондалу энергиясы 3=3020}}
[[Сурет:Nihonium.svg|thumb|left|100px|Нихоний / Nihonium (Nh)]]
'''Нихоний''' ([[Латын тілі|лат]]. ''Nihonium''; '''Nh''') — [[Менделеев]]тің [[Периодтық кесте]]сінің 3 топ, 7 периодтың [[химиялық элементтер|химиялық элементі]].  Реттік нөмірі – 113, [[атомдық масса]]сы – 286.  Тұрақсыз радиоактивті  элемент. Ең тұрақты изотопты <sup>286</sup>Nh.

Бұрынғы аты Унунтрий – латынша "бір", "бір", "үш" деген сандардың түбірінен қосылған сөз: Ununtrium. Бұл элементтің тұрақты атауы ресми түрінде берілмеген. Дубныдағы ресей химиктар элементтің атын беккерели (Bq) деп Анри Беккерелдің құрметіне  атауға ұсынған. Жапон ғалымдар элементтің атын японий (Jp) немесе нихоний (Nh) немесе рикений (Rk) деп қоюға ұсынды<ref name="japonium">{{cite web
 | last          = 
 | first         = 
 | authorlink    = 
 | coautors      = 
 | datepublished = 
 | url           = http://www.riken.go.jp/engn/r-world/info/release/news/2004/nov/index.html
 | title         = Discovering element 113
 | format        = 
 | work          = RIKEN News — қараша 2004. — № 281
 | publisher     = 
 | accessdate    = 24 шілде 2007
 | lang          = en
 | archiveurl    = http://www.webcitation.org/61DJfSz77
 | archivedate   = 2011-08-26
}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20040905043717/http://mgo-rksmb.narod.ru/Education/chem2-58.html Обзорная статья «Дискуссии о приоритете в открытии трансурановых элементов»]</ref>.

2003 жылдың 14 маусымы мен 10 тамыз аралығында Ресейдің Дубны қаласындағы Ядролық зерттеулер институтында өткізілген жұмыстардың нәтижесінде 113-ші элемент алынған.

* <sup>243</sup><sub>95</sub>Am + <sup>48</sup><sub>20</sub>Ca → <sup>287</sup><sub>115</sub>Uup + 4 <sup>1</sup>n
* <sup>243</sup><sub>95</sub>Am + <sup>48</sup><sub>20</sub>Ca → <sup>288</sup><sub>115</sub>Uup + 3 <sup>1</sup>n -->

[[2004]] және [[2005 ]] жылдары Ливермор ұлттық лабораториясында ұқсас эксперименттер жүргізілген.

<sup>288</sup>115 → <sup>284</sup>113 → <sup>280</sup>111 → <sup>276</sup>109 → <sup>272</sup>107 → <sup>268</sup>105,

2004 жылдың қыркү"ек айында Жапон химиктер де 113-ші элементін <sup>278</sup>Uut синтездеген туралы хабарлады.

2007 ж. Дубныда тағы <sup>282</sup>Uut  изотопының атомдары синтезделген.

[[Нептуний-237|<sup>237</sup>Np]] + <sup>48</sup>Ca → <sup>282</sup>Uut + 3 <sup>1</sup>n

2010 ж. тағы екі изотопы — <sup>285</sup>Uut және <sup>286</sup>Uut синтезделген

== Алынуы ==
Нихоний изотопы Унунпентия изотоптарының  α-ыдырауының нәтижесінде алынған:

<math>\,^{288}_{115}\mathrm{Nh} \, \to \,{}^{284}_{113}\mathrm{Nh} + \, ^4_2\mathrm{He} \; </math>,

<math>\,^{287}_{115}\mathrm{Nh} \, \to \,{}^{283}_{113}\mathrm{Nh} + \, ^4_2\mathrm{He} \; </math>,

<math>\,^{289}_{115}\mathrm{Nh} \, \to \,{}^{285}_{113}\mathrm{Nh} + \, ^4_2\mathrm{He} \; </math>,

<math>\,^{290}_{115}\mathrm{Nh} \, \to \,{}^{286}_{113}\mathrm{Nh} + \, ^4_2\mathrm{He} \; </math>,

және келесі реакцияларының нәтижесінде:

<math>\,^{237}_{93}\mathrm{Np} + \,^{48}_{20}\mathrm{Ca} \, \to \,{}^{282}_{113}\mathrm{Nh} + 3 \; ^1_0\mathrm{n} \; </math>

<math>\,^{209}_{83}\mathrm{Bi} + \,^{70}_{30}\mathrm{Zn} \, \to \,{}^{278}_{113}\mathrm{Nh} + \; ^1_0\mathrm{n} \; </math>

== Белгілі изотоптар ==
{| class="standard"
|-
! Изотоп
! Массасы
! Жартылай ыдырау мерзімі
! Ыдырау түрі
! Тіркелген саны
|-
| <sup>278</sup>Uut
| 278
| 0,24+1,14−0,11 мс<ref name="nudat">[http://www.nndc.bnl.gov/nudat2/ Nudat 2.3]</ref>
| α-ыдырау <sup>274</sup>Rg
| 1
|-
| <sup>282</sup>Nh
| 282
| 73+134−29 мс
| α-ыдырау <sup>278</sup>Rg
| 2
|-
| <sup>283</sup>Nh
| 283
| 100+490−45 мс<ref name="nudat" />
| α-ыдырау <sup>279</sup>Rg
| 1
|-
| <sup>284</sup>Nh
| 284
| 0,48+0,58−0,17 с<ref name="nudat" />
| α-ыдырау <sup>280</sup>Rg
| 23
|-
| <sup>285</sup>Nh
| 285
| 5,5 с<ref name="nudat" />
| α-ыдырау <sup>281</sup>Rg
| 10
|-
| <sup>286</sup>Nh
| 286
| 19,6 с<ref name="nudat" />
| α-ыдырау <sup>282</sup>Rg
| 1
|}

== Дереккөздер ==
<references/>

==Тағы қараңыз==
* [[Химиялық элементтер тізімі]]  
* [[Химиялық элементтер]]  
* [[Қоспалар]]  
* [[Шикізат]]

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Uut/key.html Унунтрий на Webelements]
* [http://159.93.28.88/flnr/elm113p.html О синтезе элемента на сайте ОИЯИ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071026160804/http://159.93.28.88/flnr/elm113p.html |date=2007-10-26 }}{{Commons|Ununtrium}}

== Дереккөздер ==
* “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998

{{Менделеевтің периодтық кестесі}}

[[Санат:Химиялық элементтер]]