Арбузов реакциясы

Арбузов реакциясы немесе Михаэлис — Арбузов реакциясы, немесе Арбузов қайта топтауы - 3 валентті фосфор қышқылы эфирінің органикалық галогениттер әсерінен 5 валентті фосфор қосылыстарын түзе қайта топталуы. Арбузов реакциясы нәтижесінде фосфор - көміртектің жаңа байланысы түзеледі:

Егер де 3-алкилфосфит пен алкилгалогенид R₁ и R₂ бірдей болса, бұл жағдайда көбінесе реакция Арбузов қайта топтауыдеп аталады. Реакция 1898 жылы Август Михаэлиспен алғашқы рет жүргізілген.. Бірақ дәлірек Александр Арбузов зерттеп, зерделеген.

Қазіргі таңда Арбузов реакциясы С-Р алкилденген байланысымен немесе 3 валентті фосфордың толық эфирлерін арилдану үшін қолданылады:

RR¹POR² + R³X $\to$ RR¹R³P=O + R²X

Реакция механизмі

І сатысы:

ІІ сатысы - Арбузов қайта топтауы реакциясы

Пайдалануы

Арбузов реакциясы әр түрлі фосфор-органикалық қосылыстар, дәрі-дәрмектер алу үшін пайдаланылады.

Дереккөздер

• Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 1 том