Dow Jones Industrial Average бетінің кодын көру

[[Сурет:DowJonesIndex.svg|thumb|250px|Dow Jones индексінің логотипі]]
'''Dow Jones Industrial Average''' ({{lang-kk|Доу Джонс өнеркәсіптік индексі}}, қысқаша: ''DJIA''; {{nyse|DJI|nocat=1}}) — [[The Wall Street Journal]] газетінің редакторы әрі [[Dow Jones & Company]] компаниясының негізін қалаушысы [[Чарльз Доу]] ({{lang-en|Charles Dow}}) құрған бірнеше [[Қор индексі|қор индекстерінің]] бірі.

Dow Jones деп аталып кеткен бұл индекс — қазіргі кезде [[Америка Құрама Штаттары|Құрама Штаттардағы]] бар нарықтық индекстердің ең ескісі. Ол бастапқыда АҚШ қор нарығындағы өнеркәсіптік сектордың даму жағдайын бақылау үшін құрылды.

Индекс 30 ірі америкалық компанияны қамтиды. «Өнеркәсіптік» ({{lang-en| Industrial}}) атауы бүгінгі күні тек тарихи мәнге ие, себебі көптеген компаниялар қазіргі таңда бұл салаға жатпайды. Алғашында индекс осы компаниялар [[акция]]ларының [[Арифметикалық орта шама|орташа бағасы]] ретінде есептелген, бірақ қазір есептеу үшін әртүрлі өзгерістерді ескеретін масштабталатын орташа мән қолданылады: бағалар қосылып, бөлгішке бөлінеді, ол акциялар бөлінген немесе біріктірілген жағдайда өзгеріп отырады. Бұл тәсіл индекс құрылымындағы өзгерістерге қарамастан оның салыстырмалылығын сақтап қалуға мүмкіндік береді.

==Тарихы==
Алғашқы индекс нұсқалары 1884 жылы пайда болып, тоғыз теміржол және екі өнеркәсіптік компания акцияларының бағаларын қамтыды. Бұл индекс нұсқасы жарияланбады және ішкі талдау үшін қолданылды. Алғаш рет индекс [[1896 жыл]]ы [[26 мамыр]]да «өнеркәсіптік» ретінде жарияланды. Сол уақытта индекс 12 өнеркәсіптік компания акцияларының арифметикалық орташа бағасын қамтыды. [[1916 жыл]]ы компаниялар саны 20-ға дейін артты, ал [[1928 жыл]]ғы [[1 қазан]]нан бастап 30-ға жетті. Ротация кезінде әдетте индекс құрамынан бір-екі компания ауыстырылып отырады. Ең «қатты» өзгерістер 1920-30 жылдардағы [[Ұлы тоқырау]] кезінде орын алды: [[1930 жыл]]ғы [[18 шілде]]де индекс құрамынан бірден жеті компания алынып, [[1932 жыл]]ғы [[26 мамыр]]да сегіз компания ауыстырылды. Индекс құрамында 1939-1956 және 1959-1976 жылдар аралығында ешқандай өзгерістер болмаған 17 жылдық екі кезең болды.

[[1896 жыл]]ғы алғашқы жарияланған индекс мәні 40,94 болды. АҚШ қор биржасының дағдарыс кезінде [[1929 жыл]]ғы [[24 қазан]] күні индекс мәні 95-96 пунктті құрады. [[1966 жыл]]дың басында 1000 пунктке жеткен индекс 15 жыл бойы осы деңгейде қалып, төрт ауыр «аюлы» трендті басынан өткерді, олар орташа есеппен индекс құнының үштен бірін жоғалтуына себеп болды. 80-ші және, әсіресе, 90-жылдары индекс айтарлықтай өсті. [[1995 жыл]]дың [[21 қараша]]сында ол алғаш рет 5000 пункттік межені (5023,55) еңсерді, ал [[1999 жыл]]дың [[29 наурыз]]ында 10 000 пунктті (10 006,78) артта қалдырды. Бір айдан кейін, [[1999 жыл]]дың [[3 мамыр]]ында, индекс 11 014,70 деңгейіне жетті. [[2000 жыл]]дың [[14 қаңтар]]ында Dow Jones өз тарихында ең жоғары көрсеткішке жетіп, 11 722,98 пунктті құрады. Кейін индекс күрт төмендеді, ал [[2002 жыл]]дың [[9 қазан]]ында DJIA уақытша ең төменгі мәнге — 7286,27 пунктке жетті. [[2013 жыл]]дың наурызында [[2007 жыл]]ы сақталған ішкі сауда рекорды 14 198,10 пунктты еңсерді.

Индекс ең үлкен пайыздық құлдырауды [[1987 жыл]]ғы «құба дүйсенбіде» бастан өткерді, сол кезде Dow Jones 22,6% жоғалтты. 2001 жылғы 11 қыркүйектегі терактілерден кейінгі бірінші сауда күнінде индекс 7,1%-ға төмендеді.

==Компоненттері==
[[Сурет:DJIA historical graph (log).svg|lang=uk|thumb|320px|DJIA-ның 1896 жылдан {{CURRENTYEAR}} жылға дейінгі тарихи графигі]]
[[Сурет:1929 wall street crash graph.svg|thumb|320px|Dow Jones индексі [[Ұлы депрессия]] кезінде]]
Индекс есептеу базасының құрамына [[ашық акционерлік қоғам]] болып табылатын 30 америкалық компания кіреді. Уақыт өте келе бұл тізім өзгеруі мүмкін. Мысалы, 2013 жылдың 10 қыркүйегінде [[Alcoa]], [[Hewlett-Packard]] және [[Bank of America]] компаниялары тізімнен шығарылып, олардың орнын [[Goldman Sachs]], [[Nike]] және [[Visa Inc.|Visa]] басты. 2015 жылдың наурызына қарай толық тізім төмендегідей:
<center>
{| class="wikitable sortable"
! Кәсіпорын
! [[Тикер]]
! Сала
|-
| [[3M]] || {{NYSE|MMM}} || Әртүрлі өнеркәсіп
|-
| [[American Express]] || {{NYSE|AXP}} || Қаржы
|-
| [[Apple Inc.|Apple]] || {{nasdaq|AAPL}} || Компьютерлік
|-
| [[Боинг|Boeing]] || {{NYSE|BA}} || Аэроғарыш/Қорғаныс
|-
| [[Caterpillar]] || {{NYSE|CAT}} || Коммерциялық көлік
|-
| [[Chevron Corporation|Chevron]] || {{NYSE|CVX}} || Газ және мұнай
|-
| [[Cisco Systems]] || {{NYSE|CSCO}} || Компьютерлік желілер
|-
| [[The Coca-Cola Company|Coca-Cola]] || {{NYSE|KO}} || Сусындар
|-
| [[Dow]] || {{NYSE|DOW}} || Химия өнеркәсібі
|-
| [[ExxonMobil]] || {{NYSE|XOM}} || Газ және мұнай
|-
| [[General Electric|Walgreens Boots Alliance, Inc.]] || {{NYSE|WBA}} || Фармацевтика
|-
| [[Goldman Sachs]] || {{NYSE|GS}} || Қаржы
|-
| [[Home Depot]] || {{NYSE|HD}} || Бөлшек құрылыс материалдары
|-
| [[Intel]] || {{nasdaq|INTC}} || Электроника
|-
| [[International Business Machines|IBM]] || {{NYSE|IBM}} || Компьютерлік
|-
| [[Johnson & Johnson]] || {{NYSE|JNJ}} || Фармацевтика
|-
| [[JPMorgan Chase]] || {{NYSE|JPM}} || Қаржы
|-
| [[McDonald's]] || {{NYSE|MCD}} || Мейрамханалар
|-
| [[Merck & Co|Merck]] || {{NYSE|MRK}} || Фармацевтика
|-
| [[Microsoft]] || {{nasdaq|MSFT}} || Бағдарламалық қамтамасыз ету
|-
| [[Nike]] || {{nasdaq|NKE}} || Киім
|-
| [[Pfizer]] || {{NYSE|PFE}} || Фармацевтика
|-
| [[Procter & Gamble]] || {{NYSE|PG}} || Тұрмыстық химия
|-
| [[The Travelers Companies]] || {{NYSE|TRV}} || Сақтандыру
|-
| [[UnitedHealth Group]] || {{NYSE|UNH}} || Медициналық қызмет көрсету
|-
| [[United Technologies]] || {{NYSE|UTX}} || Аэроғарыш
|-
| [[Verizon Communications]] || {{NYSE|VZ}} || Телекоммуникация
|-
| [[Visa Inc.|Visa]] || {{NYSE|V}} || Қаржы
|-
| [[Walmart]] || {{NYSE|WMT}} || Бөлшек сауда
|-
| [[The Walt Disney Company|Walt Disney]] || {{NYSE|DIS}} || Телеарна және ойын-сауық
|}
</center>

== Есептеу ==
Индекстің мәні оған кіретін барлық акциялардың бағаларының қосындысын арнайы бөлгішке (Dow Divisor) бөлу арқылы есептеледі:

:<math> \text{DJIA} = {\sum p \over d}</math>
мұндағы '''''p''''' – әр компоненттің акция бағасы, ал '''''d''''' – бөлгіш (''Dow Divisor'')

Бөлгіш әр акцияның бөлінуі, компоненттердің ауысуы немесе басқа құрылымдық өзгерістер кезінде түзетіліп отырады, сондықтан өзгерістер курс мәніне әсер етпейді. Мұндай жағдайда индексті түзету арқылы өзгерістерден кейінгі индекс мәні бастапқы курсқа сәйкес келтіріледі:

:<math> \text{DJIA} = {\sum p_\text{old} \over d_\text{old} } = {\sum p_\text{new} \over d_\text{new} }.</math>

Алғашында бөлгіш ретінде индекске кіретін компаниялардың саны қолданылды, бұл Dow Jones индексін қарапайым [[арифметикалық орта шама]]ға айналдырды. Қазіргі уақытта бөлгіш мәні 1-ден төмен (бұл индекс мәнінің барлық компоненттердің акция бағаларының қосындысынан жоғары екенін білдіреді).

Бөлгіштің ағымдағы мәні (2009 жылдың қарашасы) – 0.132319125. Белгілі бір акция бағасының 1 долларға өзгеруі индекс курсының 7.56 пунктке өзгеруіне тең.

==Сілтемелер==
* [http://www.dowjones.com/ ''Dow Jones & Company'' ресми сайты]{{ref-en}}
* [https://www.bloomberg.com/quote/INDU:IND Dow Jones индексінің графигі] [[Bloomberg]] порталында{{ref-en}}
* {{Кітап |тақырыбы=Dow Jones Industrial Average: History and Role in an Investment Strategy |сілтеме=https://archive.org/details/dowjonesindustri00stil |баспасы=Dow Jones-Irwin |жыл=1986 |ref=Stillman |тілі=en |авторы=Stillman, Richard}}

[[Санат:АҚШ қор биржалары]]
[[Санат:Dow Jones&Company]]