Карбонат бетінің кодын көру

[[Сурет:Carbonate-3D-balls.png|200px|right|thumb|Карбонат]]
'''Көмір қышқылы''' - Н<sub>2</sub>С0<sub>3</sub> әлсіз, екі негізді, тұрақсыз қышқыл. Ол тек ерітіндіде ғана болады. Әлсіз [[Электролиттер|электролит]], [[диссоциация]]лану дәрежесі 0,17%.<ref>Химия: Усманова М. Б., Сақариянова Қ. Н. Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген, толықтырылған. - Алматы: Атамұра, 2009. - 288 бет. ISBN 9965-34-929-0</ref>

==Алынуы:==
# көмірқышқыл газын суда ерітіп
<math> \mathrm{ \ H_2CO_3 \longrightarrow \ H_2O + \ CO_2 \uparrow}</math>
# тұзынан күшті қышқылмен әсер етіп:
<math>\mathrm{Na_2CO_3 + 2 \ HCl \longrightarrow 2 \ NaCl + \ H_2CO_3 \uparrow}</math>
 
Екі негізді болғандықтан сатылы диссоциацияланады:
: Н<sub>2</sub>С0<sub>3</sub>↔ Н<sup>+</sup> + НС0<sub>3</sub> 
: НС0<sub>3</sub><sup>-</sup> ↔ Н<sup>+</sup> + С0<sub>3</sub><sup>2-</sup>

Көмір қышқылы екі түрлі тұз түзеді, олар ''гидрокарбонаттар'' (NaHC0<sub>3</sub>, Са(НС0<sub>3</sub>)<sub>2</sub>) және ''карбонаттар'' деп аталады (СаС0<sub>3</sub>, MgC0<sub>3</sub>)

==Химиялық қасиеттері:==
Көмір қышқылы [[индикатор]]лар түсін өзгертеді, қышқылдарға<ref>Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69</ref>
тән химиялық реакцияларға түседі, екі негізді [[Қышқылдар|қышқыл]] ретінде сілтілермен орта және қышқыл тұз түзіледі:
: Н<sub>2</sub>С0<sub>3</sub> + NaOH = NaHC0<sub>3</sub> + Н<sub>2</sub>0
: Н<sub>2</sub>С0<sub>3</sub> + 2NaOH = Na<sub>2</sub>C0<sub>3</sub> + 2Н<sub>2</sub>0

====Карбонаттардың суда еритін тұздары екі сатыда гидролизденеді:====
* : Na<sub>2</sub>C0<sub>3</sub> ↔ 2Na<sup>+</sup> + С0<sub>3</sub><sup>2-</sup>
: НОН ↔ Н<sup>+</sup> + ОН<sup>-</sup>
: ----------------------------------
: CO<sub>3</sub><sup>2-</sup> + НОН ↔ НС0<sub>3</sub> + ОН<sup>-</sup>
: Na<sub>2</sub>C0<sub>3</sub> + НОН ↔ NaHC0<sub>3</sub> + NaOH
*:NaHC0<sub>3</sub> ↔ Na<sup>+</sup> + НС0<sub>3</sub><sup>-</sup>
: НОН ↔ Н<sup>+</sup> + ОН<sup>-</sup>
: HC0<sub>3</sub> + НОН ↔ Н<sub>2</sub>С0<sub>3</sub>+ ОН<sup>-</sup>
: ----------------------------------------
: NaHC0<sub>3</sub> + НОН → NaOH + Н<sub>2</sub>0 + С0<sub>2</sub>↑

Бұл тұз [[гидролиз]]денгенде орта ''негіздік'' болады: С(ОН ) > C(H<sup>+</sup>).

====Карбонат ионына сапалық реакция:====
Na<sub>2</sub>C0<sub>3</sub>+ Са(ОН)<sub>2</sub> = СаС0<sub>3</sub>↓ + 2NaOH
Суда еритін карбонаттар әк сүтімен әрекеттесіп, ақ түсті тұнба береді.
:{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin:auto" cellspacing="15"
| Са<sup>2+</sup> + С0<sub>3</sub><sup>2-</sup> = СаС0<sub>3</sub>↓
|}

==Қолданылуы:==
* NaHC0<sub>3</sub> ас содасы - тамақ, шыны өндірісінде
* К<sub>2</sub>СО<sub>3</sub> сақар - сабын алуда
* СаС0<sub>3</sub>, MgC0<sub>3</sub> - құрылыс материалдары<ref name="test">“Қазақ Энциклопедиясы”</ref>

==Таралуы==
[[Жер қыртысы]]ның шамамен 1,7%-ын (массасы бойынша) құрайды. Ең көп таралған және жынысқұрушы [[минерал]]дар қатарына жататындар — [[кальцит]] (СаС0<sub>3</sub>) және [[доломит]] (СаС0<sub>3</sub>.МgС0<sub>3</sub>).

Бұлар [[әктас]]тар және [[доломит]]тер деп аталатын шөгінді карбонатты [[Тау жыныстары|тау жынысытарды]] құрайды. Аталған тау жынысытардан гөрі сирегірек ұшырасатын карбонатты тау жынысы өкілдері: 
* [[анкерит]] — (Са,Ғе,Мg)СО<sub>3</sub>, 
* [[сидерит]] — ҒеС0<sub>3</sub>, 
* [[магнезит]] — МgС0<sub>3</sub>, 
* [[родохрозит]] — МnС0<sub>3</sub>. Карбонатты тау жынысытардың өзге түрлері мүлдем сирек ұшырасады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология—
Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

==Сыртқы сілтемелер==
*[http://www.xumuk.ru/ Химиялық қосылыстар]
*[http://www.chem100.ru/index.htm Химиялық элеметтер]

{{wikify}}

[[Санат:Карбонаттар]]