Градиент бетінің кодын көру

[[Сурет:Gradient99.png|thumb|right|f(''x'',''y'')&nbsp;=&nbsp;&minus;(cos<sup>2</sup>''x''&nbsp;+&nbsp;cos<sup>2</sup>''y'')<sup>2</sup> функциясының градиенті]]
'''Градиент''' ({{lang-la|gradientis}} — адымдаушы) — қандай да бір [[кеңістік]] сипаттамасы шамасының ұзындық бірлігінде өзгеруінің көрсеткіші. Градиент ұғымы [[мұхиттану]]да, [[метеорология]]да және т.б. кеңінен пайдаланылады. Мысалы, тұздылық градиенті, теңіз суының тығыздық градиенті, қысым градиенті, [[температура]]лық градиент, ылғалдылық градиент, жел жылдамдығының градиенті және т.б. кеңістіктің әрбір нүктесінде мәні өзгеріп отыратын шаманың ең шапшаң өзгеру бағытын көрсететін вектор. Егер шама <math>u (x, y, z)</math> функциясымен өрнектелсе, оның градиентінің координаталары:
:<math>\frac{du}{dx}, \frac{du}{dy}, \frac{du}{dz}</math>болады да, градиенттің өзі ''gradu'' таңбасымен белгіленеді.
Берілген беттің кез келген нүктесіндегі градиенті сол нүктедегі нормаль бойынша бағытталады, ал градиенттің ұзындығы:
:<math>\sqrt{(\frac{du}{dx})^2+(\frac{du}{dy})^2+(\frac{du}{dz})^2}</math> түрінде өрнектелген формула бойынша анықталады.
[[Физика]], метеорология, мұхиттану, [[гидрология]] салаларында кеңістіктегі кейбір шаманың ұзындық бірлігіне орын ауыстырғанда өзгеруін көрсету үшін градиент ұғымы кеңінен қолданылады; қысым градиенті, температура градиенті, ылғалдық градиенті, жел жылдамдығының градиенті, тұздылық градиенті, теңіз суы тығыздығының градиенті және т.б.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, Мектеп, 2002.</ref>

[[Вирусология]]да градиент деп ерітіндінің [[концентрация]]сы мен иондық күшінің өзгеруін айтады. Мысалы, [[сахароза]]ның, [[цезий]]дің, [[глицерин]]нің тығыздық градиентінде [[вирус]]тар мен олардың бөлшектерін тазартады, [[акриламид]] концентрациясының градиентінде [[электрофорез]]бен вирус белоктарын ажыратады, ион күшінің градиентінде белоктарды хроматографиялайды.<ref>Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. – Алматы, «Ана тілі» баспасы, 1993 жыл. ISBN 5-630-0283-X</ref>

==Дереккөздер==
<references/>

{{wikify}}

[[Санат:Векторлық талдау]]
[[Санат:Математикалық физика]]


{{Stub}}