Абуль-Уафа аль-Бузджани бетінің кодын көру

{{Ambox
|type = style
|image = [[Сурет:Doska ikonnaya.jpg|50x40px|link=|alt=]]
|text = '''Бұл {{{1|мақаланы}}} Уикипедия [[УП:УиСи|сапа талаптарына]] лайықты болуы үшін [[Үлгі:Ғалым|инфобокс]] енгізу қажет.'''
}}
[[File:Buzjani, the Persian.jpg|thumb|200px|right|Абуль-Уафа аль-Бузджани]]
'''Абуль-Уафа Мухаммад ибн Мухаммад аль-Бузджани''' ({{lang-ar|ابوالوفا البوزجانی}}, [[Бузган]], 10 маусым [[940]] — [[Багдад]], [[998]]) — Шығыстың ортағасырлық ірі математиктер мен астрономдардың бірі. [[Абу-л-Хасан ибн Юнис]]тің мұғалімі.

== Өмірбаяны ==

Оның толық аты: Абуль-Уафа Мухаммад ибн Мухаммад ибн Яхья ибн Исмаил ибн Аббас аль-Бузджани. [[940 жыл]]ы Бузган ([[Тегеран]]ға жақын жер) қаласында дүниеге келді. [[998 жыл]]ы [[Бағдат]] қаласында қайтыс болды.

== Астрономия ==

Оның [[Птоломей]]дің «[[Альмагест]]» атты туындысына жазған пікірінде, сол кезеңдегі астрономиялық ілім, сондай-ақ оның өзінің еңбектері берілген. Трактатта соңында Тихо Брагте қайта ашылған айдың қозғалу теңсіздігі туралы мәлімет берілген. [[998 жыл]]ы өлімінің алдында, ол [[Бағдат]]та айдың тұтылуын, сол кездегі [[Ургенч]] қаласында жас [[әл-Бируни]]мен қатар бақылап жатты, бұл осы екі қаланың бойлығының әртүрлілігін нақты анықтауға мүмкіндік берді.

== Математика ==

Абуль-Уафа ль-Бузджани [[тангенс]] және [[котангенс]]тің [[тригонометрия]]лық функияларын енгізіп, олардың кестесін құрды, [[синус]]тың 1 градустағы ең дәл мәнін анықтады.Ол екі бұрыштың сомасы үшін синустар формуласын шығарып, сфералық үшбұрыштар үшін [[әл-Ходжанди]], [[Ибн Ирак]]пен бір уақытта синустар теоремасын дәлелдеді:

: <math>\frac{\sin A}{\sin a} = \frac{\sin B}{\sin b} = \frac{\sin C}{\sin c}.</math>
 
Абу-л-Уафа әл-Хорезми, [[Евклид]], [[Диофант]], [[Гиппарх]]тың математикалық еңбектеріне пікір жазды. Оның «Арифметиканы зерттеу алдында нені үйрену керек туралы» ,«Арифметика ғылымында жазушыларға, шаруаларға және басқаларға нені білу керек туралы», «Геометриялық құрылыстардан кәсіпшіге не қажет туралы», «Алтыондық кестелерді қолдануы туралы», «Куб қабырғасын, квадрат-квадратосын анықтау және екеуінен не құралатыны туралы» атты еңбектері бар.

== Естелік ==

Абу-л-Уафа құрметіне айдың бір кратері аталды.

== Сілтемелер: ==
* Джон Дж. О’Коннор и Эдмунд Ф. Робертсон. [http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Abu%27l-Wafa.html Абуль-Вафа аль-Бузджани] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150128212749/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Abu%27l-Wafa.html |date=2015-01-28 }}

[[Санат:Астрономия]]
[[Санат:940 жылы туғандар]]
[[Санат:998 жылы қайтыс болғандар]]

[[Санат:Математиктер]]
[[Санат:Астрономдар]]